ຫຼາຍມື້ຜ່ານມາໄດ້ເວົ້າເຖິງຫຼາຍບັນຫາ ແລະ ຫຼາຍສິດຂອງພົນລະເມືອງ ຊຶ່ງທຸກບັນຫາ ເຈົ້າຂອງກຳມະສິດຕ້ອງໄດ້ພ້ອມກັນເຄົາລົບ ແລະ ປະຕິບັດຕາມລັດຖະທຳມະນູນ ແລະ ກົດໝາຍທີ່ກ່ຽວຂ້ອງຢ່າງຈິງຈັງ ຈິງໃຈ ແລະ ເຂັ້ມງວດ ຫາກບໍ່ດັ່ງນັ້ນ ການເປັນເລື່ອງເປັນຄວາມ ເປັນຂໍ້ຂັດແຍ່ງ ເປັນຄະດີກໍຈະຕາມມາ ແບ່ງຄວາມຮັກ ແຍກຄວາມແພງຂອງຄົນອອກຈາກກັນ ແລະ ກັນ ເພາະເຫດຜົນຍ້ອນການນຳໃຊ້ສິດທີ່ບໍ່ຖືກຕ້ອງຂອງເຈົ້າກຳມະສິດນັ້ນເອງ.
ມາບັດນີ້ ຈະກ່າວເລື່ອງສິດຂອງຜູ້ຮັກສາ ເຄື່ອງປູກຂອງຝັງ ຊຶ່ງເຈົ້າກຳມະສິດ ຫຼື ຜູ້ປົກປັກຮັກສາຍັງມີຊີວິດຢູ່ ຊຶ່ງຕາມກົດໝາຍບຸກຄົນດັ່ງກ່າວກໍມີທັງສິດ ແລະ ກໍມີທັງພັນທະທີ່ຈະຕ້ອງໄດ້ປະຕິບັດ ທັງຕໍ່ລັດ ແລະ ທັງຕໍ່ບຸກຄົນ ສຳລັບສິດຂອງບຸກຄົນດັ່ງກ່າວມີດັ່ງນີ້: ຜູ້ຮັກສາດິນບ້ານ ຫຼື ດິນສວນ ມີສິດນຳໃຊ້ຜົນລະປູກຕາມການຕົກລົງກັນກັບເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນ ຜູ້ຮັກສາດິນບ້ານ ຫຼື ດິນສວນ ມີພັນທະປົກປັກຮັກສາ ຫຼື ບົວລະບັດເຄື່ອງປູກຂອງຝັງທີ່ມີໃນດິນດັ່ງກ່າວຢ່າງເໝາະສົມ.
ຖ້າວ່າເຄື່ອງປູກຂອງຝັງຫາກຫ່ຽວແຫ້ງ ຫຼື ຕາຍໄປ ຜູ້ຮັກສາຕ້ອງຮັບຜິດຊອບໃຊ້ແທນຄ່າເສຍຫາຍໃຫ້ເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນ ເວັ້ນເສຍແຕ່ການເສຍຫາຍນັ້ນຫາກ ບໍ່ໄດ້ເກີດຂຶ້ນຍ້ອນຄວາມຜິດຂອງຜູ້ກ່ຽວ (ຜູ້ຮັກສາ).
ຖ້າວ່າຜູ້ຮັກສານັ້ນ ຫາກນຳໃຊ້ຜົນລະປູກ ເກີນຂອບເຂດທີ່ໄດ້ຕົກລົງກັນໄວ້ແລ້ວ ຜູ້ກ່ຽວກໍຈະໄດ້ໃຊ້ແທນຄືນໃຫ້ເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນ ໃນກໍລະນີນີ້ ເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນນັ້ນ ອາດຈະບໍ່ອະນຸຍາດໃຫ້ຜູ້ກ່ຽວນຳໃຊ້ຜົນລະປູກຕໍ່ໄປອີກກໍໄດ້ ຕົວຢ່າງ: ນາງ ເຫງັນ ໄດ້ມອບໃຫ້ທ້າວ ກະຈ້ອນ ຮັກສາສວນໝາກຖົ່ວລຽນຂອງຕົນ ແລະ ໄດ້ຕົກລົງກັນວ່າ ທ້າວ ກະຈ້ອນ ສາມາດຂາຍໝາກຖົວລຽນໄດ້ ໃນກໍລະນີທີ່ຜູ້ກ່ຽວມີຄວາມຈຳເປັນຕ້ອງໃຊ້ຈ່າຍເງິນເຂົ້າໃນການດຳລົງຊີວິດ ການປິ່ນປົວ ແຕ່ມູນຄ່າຂອງການຂາຍບໍ່ໃຫ້ເກີນ 5 ແສນກີບຕໍ່ເດືອນ ແຕ່ທ້າວ ກະຈ້ອນ ໄດ້ເອົາໝາກຖົ່ວລຽນໄປຂາຍເກີນມູນຄ່າຕາມທີ່ໄດ້ຕົກລົງກັນໄວ້ນັ້ນ ໃນກໍລະນີນີ້ ນາງ ເຫງັນ ຈະບໍ່ອະນຸຍາດໃຫ້ທ້າວ ກະຈ້ອນ ນຳເອົາໝາກຖົ່ວລຽນໄປຂາຍອີກຕື່ມ ຫຼື ໃຫ້ຜູ້ກ່ຽວນຳເງິນທີ່ກາຍຈຳນວນທີ່ໄດ້ຕົກລົງກັນໄວ້ນັ້ນ ມາສົ່ງຄືນໃຫ້ແກ່ຕົນກໍໄດ້.
ສ່ວນສິດເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນ ເຖິງແມ່ນວ່າຈະມີຢ່າງເຕັມສ່ວນກໍຕາມ ແຕ່ການຈະກະທຳສິ່ງໃດສິ່ງໜຶ່ງ ເພື່ອປົກປ້ອງກຳມະສິດທີ່ເປັນຂອງຕົນ ກົດໝາຍກໍບໍ່ອະນຸຍາດໃຫ້ການນຳໃຊ້ສິດຂອງຜູ້ກ່ຽວນັ້ນ ໄປແຕະຕ້ອງກຳມະສິດຂອງບຸກຄົນອື່ນ ເພາະກົດໝາຍໄດ້ບອກໄວ້ວ່າ: ເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນ ຈະລ້ອມຮົ້ວບ້ານ ຫຼື ຮົ້ວສວນຂອງຕົນກໍໄດ້ ແຕ່ການລ້ອມຮົ້ວດັ່ງກ່າວ ບໍ່ໃຫ້ກາຍເປັນອຸປະສັກຕໍ່ການສັນຈອນບົນຖະໜົນ ຫຼື ກີດຂວາງທາງທີ່ເຄີຍທຽວຂອງບຸກຄົນອື່ນຜ່ານໄປມາດິນຕອນດັ່ງກ່າວກ່ອນແລ້ວ ຫຼື ລ່ວງເຂດແດນດິນທີ່ຢູ່ໃກ້ຄຽງນັ້ນ ຄວາມຈິງເລື່ອງແບບນີ້ມັນເກີດຂຶ້ນຫຼາຍຢູ່ໃນສັງຄົມ ຍ້ອນຖືກົນໄກເສດຖະກິດຕະຫຼາດເປັນສຳຄັນ ທັງນີ້ກໍເພາະວ່າ ການທີ່ເປັນເຈົ້າກຳມະສິດໃນເນື້ອທີ່ດິນກວ້າງຂວາງພຽງໃດ ກໍໝາຍເຖິງຜູ້ນັ້ນກາຍເປັນເຈົ້າຂອງທຶນຫຼາຍພຽງນັ້ນ ໃນກໍລະນີຊັບດັ່ງກ່າວໄດ້ກາຍເປັນທຶນແລ້ວ ດັ່ງນັ້ນ ຄະດີກ່ຽວກັບທີ່ດິນ ຄະດີກ່ຽວກັບການທວງເອົາກຳມະສິດ ຈຶ່ງປາກົດມີໃຫ້ເຫັນຢ່າງຫຼວງຫຼາຍ ບໍ່ວ່າຈະເປັນຂໍ້ຂັດແຍ່ງຢູ່ຂັ້ນບ້ານ ຫຼື ບໍ່ວ່າຈະເປັນຄະດີອັ່ງອໍຢູ່ສານ ຊຶ່ງພາກສ່ວນທີ່ກ່ຽວຂ້ອງ ກໍໄດ້ພະຍາຍາມແກ້ໄຂ ແຕ່ກໍບໍ່ໝົດເປັນຈັກເທື່ອ.
ໃນເມື່ອຜູ້ຮັກສາຫາກຮູ້ວ່າເຄື່ອງປູກຂອງຝັງໃນທີ່ດິນຕອນທີ່ຕົນຮັກສານັ້ນ ຈະຕົກຢູ່ໃນໄພອັນຕະລາຍ ເຊັ່ນ ຍ້ອນລ້ອມຮົ້ວບໍ່ດີ ຫຼື ສັດຕູພືດທຳລາຍ ແລະ ອື່ນໆ ແລະ ໄດ້ສະເໜີໃຫ້ເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນຊາບແລ້ວ ແຕ່ຜູ້ກ່ຽວຍັງເມີນເສີຍຢູ່ໃນກໍລະນີນີ້ ຄວາມເສຍຫາຍທຸກຢ່າງທີ່ເກີດຂຶ້ນກໍແມ່ນໃຫ້ເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນເປັນຜູ້ຮັບຜິດຊອບເອົາເອງ ຖ້າວ່າຜູ້ຮັກສາຫາກໄດ້ນຳໃຊ້ຊັບຂອງຕົນ ໃນການສະກັດກັ້ນການເສຍຫາຍນັ້ນ ເຈົ້າຂອງບ້ານ ຫຼື ເຈົ້າຂອງສວນ ກໍຕ້ອງໃຊ້ແທນຄ່າໃຊ້ຈ່າຍໃຫ້ແກ່ຜູ້ຮັກສາ ຕາມມູນຄ່າຕົວຈິງ.
ໂດຍ: ໄມ້ງັດ